Innowacyjny sposób dozowania tymolu w zwalczaniu Varroa Destructor w ulach

Wiosenne podsumowanie leczenia pszczół tymolem

Jesienią podjąłem kolejne wyzwanie w walce z Varroa destructor – zastosowałem eksperymentalny sposób dozowania tymolu. Dziś, wraz z nadejściem wiosny, mogę z dumą ogłosić: wszystkie nasze rodziny pszczele przetrwały zimę i są w bardo dobrej kondycji. Również nie widać żadnych chorób. To dla mnie kolejne potwierdzenie, że ekologiczne metody są skuteczne.

Teraz przyszedł czas, by podzielić się szczegółami tego eksperymentu – jak przebiegało leczenie, w jaki sposób dozowałem tymol i jakie obserwacje poczyniłem w trakcie sezonu. Szczegóły eksperymentu poniżej!

Mechanizm działania tymolu na Varroa Destructor

Tymol, naturalny związek chemiczny, charakteryzuje się właściwościami antyseptycznymi i grzybobójczymi. Jest on bezpieczny dla pszczół. Działa na roztocza V. D. przede wszystkim poprzez następujące mechanizmy:

Zakłóca funkcjonowanie układu nerwowego pasożyta, oddziałując na receptory neuroprzekaźników oraz kanały równowagi jonowej, zwłaszcza dla jonów sodu i potasu. Prowadzi to do zaburzeń w komórkach roztoczy, skutkując ostatecznie ich paraliżem i śmiercią.
Wywołuje efekt kontaktowy i inhalacyjny. Opary tymolu przenikają przez oskórek V. D., powodując zmiany w przepuszczalności błon mitochondrialnych i zaburzając transport jonów wapnia i wodoru, co w konsekwencji prowadzi do odwodnienia i zaburzeń metabolicznych.
Powoduje zaburzenia procesów enzymatycznych i neurotoksycznych. Tymol zakłóca działanie enzymów odpowiedzialnych za metabolizm lipidów i białek, osłabiając pasożyta i przyczyniając się do jego eliminacji. Dla pszczół, w odpowiednim stężeniu, jest mniej szkodliwy, ponieważ ich system enzymatyczny efektywniej go neutralizuje. Jednakże jego nadmiar może negatywnie wpływać na zachowanie pszczół, wywołując na przykład ich niepokój lub zmniejszając ich aktywność.
Oddziałuje na układ oddechowy roztoczy. Tymol, dzięki swoim lotnym właściwościom, działa również poprzez opary. Roztocza, podobnie jak pszczoły, oddychają przez otwory w ciele, przez które wnika tymol. Jego obecność w układzie oddechowym wywołuje podrażnienie i zaburzenia oddychania, co prowadzi do śmierci pasożyta przez uduszenie lub niewydolność układu oddechowego.
Dezorientuje i utrudnia poruszanie się roztoczy, przez co stają się mniej skuteczne w poszukiwaniu komórek pszczelich do składania jaj i mają zaburzoną zdolność poruszania się po ciele pszczół.
Zakłóca zdolność do rozmnażania się pasożyta. Tymol wpływa na rozwój roztoczy wewnątrz komórek pszczelich. Wysokie stężenie tymolu w ulu zakłóca procesy reprodukcyjne Varroa, ogranicza płodność samic, a tym samym zmniejsza ich zdolność do rozmnażania.

Podsumowując, tymol działa na Varroa poprzez zakłócenie jego podstawowych procesów życiowych, uszkadzając układ oddechowy i nerwowy oraz zewnętrzną strukturę ciała, co w efekcie prowadzi do jego śmierci. Należy jednak pamiętać, że skuteczność działania zależy od stężenia tymolu i czasu jego ekspozycji.

Powyższy opis działania tymolu został wykorzystany w mojej praktyce pszczelarskiej w połączeniu ze specjalnie zaprojektowanymi płytkami ceramicznymi o nazwie KANALIKOWE DOZOWNIKI CERAMICZNE.

Szczegóły dotyczące produkcji i właściwości tych płytek nie są ogólnie dostępne. Dla zainteresowanych przedstawiam metodę ich stosowania.

Sposób użycia kanalikowych dozowników ceramicznych z tymolem:

Przygotowuję roztwór alkoholowy tymolu w proporcji 1:1. W szczelnym pojemniku mieszam na przykład 500 g alkoholu etylowego o stężeniu 97-99% z 500 g czystego tymolu, aż do jego całkowitego rozpuszczenia.
W tak przygotowanym roztworze zanurzam całkowicie kanaliki płytkowe lub ich połówki.
Zamykam naczynie, na przykład wiaderko, i odczekuję około 10 godzin, aż płytki nasiąkną roztworem.
Wyjmuję nasączone płytki i pozostawiam je na wolnym powietrzu na około 24 godziny, aby alkohol mógł odparować. Proces odparowania alkoholu przebiega około 10 razy szybciej niż wody. Tymol osadza się na powierzchni płytki i częściowo wnika do jej wnętrza, tworząc biały nalot. Jest on równomiernie rozprowadzony na płytce, skąd będzie sublimował. Porównując średnicę cząsteczki tymolu (około 0,5 nanometra) z typową średnicą kapilary w płytce (zazwyczaj od 0,1 do 10 mikrometra), stosunek ten wynosi orientacyjnie 1:2000. W roztworze cząsteczki tymolu są otoczone cząsteczkami alkoholu. Po odparowaniu alkoholu cząsteczki tymolu gromadzą się na ściankach kapilar w płytce. W powstałych w przekroju kapilar pustkach zachodzi sublimacja cząsteczek tymolu, które migrują z wnętrza płytki na jej powierzchnię. Następuje ciągłe uzupełnianie ubytku tymolu z powierzchni płytki, co zapewnia ciągłość procesu sublimacji.

Tak przygotowane płytki z tymolem umieszczam na górnych listewkach ramek, w górnym korpusie ula. Opary tymolu, będąc cięższe od powietrza, sublimują w dół ula. Na jeden korpus ula wielkopolskiego stosuję 1 płytkę lub 2 połówki płytek kanalikowych. Powierzchnia płytek jest dostosowana do potrzebnej ilości sublimującego tymolu w czasie (na przykład połowa płytki ma około 250 cm²). Kanaliki w płytkach zwiększają powierzchnię sublimacji tymolu i ułatwiają lepszą migrację oparów tymolu w przestrzeniach międzyramkowych ula. Porowatość płytki ceramicznej, wynosząca około 11%, sprawia, że wchłonięty tymol sublimuje przez długi czas, ponad miesiąc, co zapewnia długotrwałe i skuteczniejsze działanie tymolu. Dodatkowo, płytka ceramiczna, będąc izolatorem, jest mniej podatna na gwałtowne zmiany temperatury, co stabilizuje proces sublimacji i jest mniej stresujące dla pszczół. Jedna połówka kanalikowej płytki absorbuje około 8 g tymolu. Na jeden korpus ula wielkopolskiego zaleca się około 15g tymolu do sublimacji. W celu zwiększenia efektu sublimacji można dodać na przykład trzy połówki płytek, jednakże trzecią połówkę należy dołożyć z kilkudniowym opóźnieniem, aby uniknąć nagłego stresu u pszczół.

Obserwuję opadanie pasożytów na dnie ula, które rozpoczyna się około 5. dnia i trwa kilka tygodni. Pasożyty, które nie zostaną zabite, w znacznym stopniu tracą zdolność do dalszego rozwoju. Długotrwałe utrzymywanie się oparów tymolu w ulu utrudnia i zaburza rozmnażanie się pasożytów.
W ulach o większym nasileniu infestacji V.D., oprócz płytek kanalikowych, stosuję również segmenty kanalikowe, umieszczając je we wlotkach/wylotkach uli. Świeże powietrze napływające do ula przez wlotki porywa sublimujące opary tymolu, zapewniając ich cyrkulację w całej objętości ula. W moich ulach stosuję 4 segmenty na wlotku. Wysokość wlotka musi wynosić co najmniej 20 mm, ponieważ wysokość segmentu kanalika to 19 mm. Segmenty te dokładam stopniowo, gdyż początkowo pszczoły unikają wchodzenia do otworów, lecz później, nie mając innej drogi do wnętrza, są zmuszone do wejścia i przyzwyczajają się do zapachu tymolu. Zauważyłem, że obce pszczoły, na przykład próbujące rabować, są skutecznie odstraszane tym zapachem i nie przeprowadzają ataków.
Kanalikowe płytki ceramiczne są przeznaczone do wielokrotnego i wieloletniego użytku. Jeżeli część tymolu pozostanie w płytce po sezonie, należy ją szczelnie zamknąć w naczyniu do kolejnego użycia. Pozostały tymol zachowa swoje właściwości i ponownie rozpuści się w alkoholu, a następnie będzie sublimował. Płytki mogą również pozostać w ulu do wiosny, o ile nie utrudniają ocieplenia powałki.
Najlepszym okresem do stosowania płytek z tymolem jest czas po ostatnim miodobraniu. W moich pasiekach stosuję je od połowy września (po zakończeniu karmienia pszczół na zimę) i przez cały październik. Optymalny efekt sublimacji uzyskuje się przy temperaturze w zakresie 20-25 stopni Celsjusza.